Муаллифон
Солиев О.М. – номзади илмҳои физика-математика, омӯзгори калон, кафедраи барномарезӣ ва низомҳои иттилоотӣ, Донишкадаи политехникии Донишгоҳи техникии Тоҷикистон ба номи академик М.С. Осимӣ, ш. Хуҷанд, Ҷумҳурии Тоҷикистон, osoliev@gmail.com
Худойбердиев Х.А. – номзади илмҳои физика-математика, дотсент, кафедраи барномарезӣ ва низомҳои иттилоотӣ, Донишкадаи политехникии Донишгоҳи техникии Тоҷикистон ба номи академик М.С. Осимӣ, ш. Хуҷанд, Ҷумҳурии Тоҷикистон, tajlingvo@gmail.com
Довудов Г.М. – номзади илмҳои техникӣ, омӯзгори калон, кафедраи иқтисоди рақамӣ, Донишкадаи политехникии Донишгоҳи техникии Тоҷикистон ба номи академик М.С. Осимӣ, ш. Хуҷанд, Ҷумҳурии Тоҷикистон, zarif_dovudov@mail.ru
Ашӯрова Ш.Н. – омӯзгори калон, кафедраи барномарезӣ ва низомҳои иттилоотӣ, Донишкадаи политехникии Донишгоҳи техникии Тоҷикистон ба номи академик М.С. Осимӣ, ш. Хуҷанд, Ҷумҳурии Тоҷикистон, sh.nurulloevna@gmail.com
Чакида
Мақола ба рушди лингвистикаи компютерӣ дар Тоҷикистон бахшида шудааст. Қайд карда мешавад, ки лингвистикаи компютерӣ як соҳаи забоншиносии амалӣ мебошад, ки дар он воситаҳои компютерӣ, яъне барномаҳо ва технологияҳои компютерӣ, коркарди додаҳо барои тарҳрезии забони табиӣ барои ҳалли масъалаҳои гуногун истифода бурда мешавад. Барои забонҳое, ки истифодабарандагони зиёд доранд, ба монанди англисӣ, русӣ, арабӣ тадқиқоти илмӣ-амалӣ аз тарафи ширкатҳои бузург дастгирӣ ёфта, мавриди иҷро қарор дода мешавад. Аммо барои забони тоҷикӣ, ки миқдори истифодабарандагони зиёд надорад, дастгирии тадқиқоти заминавӣ аз ҷиҳати иқтисодӣ барои ширкатҳои бузург фоидаовар нест. Аз ин лиҳоз тадқиқоти илмӣ-амалӣ ва маълумоти заминавӣ барои автоматикунонии забони тоҷикӣ дар доираи лоиҳаҳои илмӣ иҷро карда мешаванд. Дар мақола методҳо ва модулҳои низомҳои худкори коркарди маълумот дар асоси истифодаи талаботи ҷаҳонии соҳаи лингвистикаи компютерӣ барои забони тоҷикӣ, шарҳ дода шудаанд. Асархои олимоне, ки дар инкишофи ин илм дар республика хиссаи калон гузоштаанд, тахлил карда шуд. Инчунин, нақшаи дурнамо барои коркарди лоиҳаҳои ҷадид барои пешбарии соҳаи лингвистикаи компютерӣ, ки имконияти рушди омӯзиши забони тоҷикӣ бо истифодаи имкониятҳои технологияҳои компютерӣ фароҳам меоваранд, муҳокима карда шудаанд
Калидвожаҳо
лингвистикаи компютерӣ, графики алифбо, тезауруси компютерӣ, тафтиши худкори имло, таҳлили морфологии калима, тарҷумони мошинӣ, забони тоҷикӣ.
|
Забон тоҷикӣ |
|
Намуд техникӣ |
|
Сол 2022 |
|
Саҳифа 17-21 |
Рӯйхати адабиётҳои истифодашуда
- Солиев О.М., Худойбердиев Х.А., Солиев П.А., Довудов Г.М., Назаров А.А. Web-приложение таджикский переводчик www.tarjumon.tj. – Свидетельство о государственной регистрации информационного ресурса, Республика Таджикистан. №4202100482 от 03.12.2021.
- Усманов З.Д. Классификатор дискретных случайных величин. Доклады Академии наук Республики Таджикистан. – 2017. – Том 60. – № 7-8. – C. 291-300.
- Усманов З.Д., Довудов Г.М. Морфологический анализ словоформ таджикского языка: монография. – Душанбе: Дониш, 2015. – 132 с.
- Усманов З.Д., Довудов Г.М. Формирование базы морфов таджикского языка: монография. – Душанбе: Дониш, 2014. – 109 с.
- Усманов З.Д., Косимов А.А. Разработка программного комплекса для распознавания автора незнакомого текста: монография. Национальная академия наук Таджикистана, Институт математики им. А. Джураева. – Душанбе : Дониш, 2022. – 105 с.
- Усманов З.Д., Солиев О.М. Драйвер TajGraph раскладки таджикских букв на компьютерной клавиатуре. // Интеллектуальный продукт зарегистрирован № 078TJ от 12.11.2008 Национальным патентно-информационным центром Министерства экономического развития и торговли РТ.
- Усманов З.Д., Солиев О.М. Проблема раскладки символов на компьютерной клавиатуре: монография. Душанбе: «Ирфон», 2010. -104с.
- Усманов З.Д., Солиев О.М., Довудов Г.М. Таджикский компьютерный морфоанализатор. // Свидетельство о регистрации интеллектуального продукта ЗИ-03.2.220TJ от 20.12.2011 г. Национальный патентно-информационный центр Министерства экономического развития и торговли РТ.
- Усманов З.Д., Солиев О.М., Довудов Г.М. Таджикский языковой пакет для системы OpenOfficeOrg. // Свидетельство о регистрации интеллектуального продукта ЗИ-03.2.222TJ от 11.01.2012 г. Национальный патентно- информационный центр Министерства экономического развития и торговли РТ.
- Усманов З.Д., Солиев О.М., Худойбердиев Х.А., Довудов Г.М. Автоматическая система TajSpell-2.0. для проверки орфографии таджикского языка в офисном пакете приложений MS Office 2010-2019. – Свидетельство о государственной регистрации информационного ресурса, Республика Таджикистан. №4202000456 от 30.07.2020.
- Усманов З.Д., Солиев О.М., Худойбердиев Х.А., Довудов Г.М. Таджикский языковой пакет для проверки орфографии в Microsoft Office // Свидетельство о регистрации интеллектуального продукта № 4201200235, от 04.10.2012 г. Национальный патентно-информационный центр Министерства экономического развития и торговли РТ.
- Усманов З.Д., Солиев О.М., Худойбердиев Х.А., Солиев П.А., Косимов А.А. Web-приложение поверки уникальности текста на таджикском языке Taj_Text_Plagiat // Свидетельство (информационный ресурс) зарегистрирован 16.05.2018 за № 4201800378. Национальный патентно-информационный центр. Министерство экономического развития и торговли РТ.
- Усманов З.Д., Худойбердиев Х.А. Компьютерное озвучивание таджикского текста // Патент (интеллектуальный продукт) зарегистрирован 041TJ 04.09.2007 Национальным патентно-информационным центром Министерства экономического развития и торговли РТ.
- Усманов З.Д., Худойбердиев Х.А. Опыт компьютерного синтеза таджикской речи по тексту: монография. Душанбе. «Ирфон», 2010, 145с.
- Усманов З.Д., Худойбердиев Х.А., Солиев О.М. Довудов ГМ. Таджикский языковой пакет для тезауруса в Microsoft Office. Свидетельство о регистрации интеллектуального продукта № 4201200237 от 04.10.2012 г. Национальный патентно-информационный центр Министерства экономического развития и торговли РТ.
Таърихи нашр
2023-10-09