Муаллифон
Мадибрагимов Н.Ш. – ассистент, кафедраи математика, физика ва информатикаи тиббӣ, Донишгоҳи давлатии тиббии Рязан ба номи академик И.П Павлов, Рязан, Русия, navruzmadibragimov@gmail.com
Пруцков А.В. – доктори илмҳои техникӣ, профессор, кафедраи математикаи ҳисобкунӣ ва иловагӣ, донишгоҳи давлатии радиотехникии Рязан ба номи В.Ф. Уткин,Рязан, Русия, mail@prutzkow.com
Чакида
Дар мақола натиҷаҳои таснифи калимаҳо дар забони тоҷикӣ барои насли минбаъда ва таърифи шаклҳои калима оварда шудааст. Калимаҳо барои ба расмият даровардани ташаккули шаклҳои калима дар забони тоҷикӣ аз рӯи модели универсалии шаклбандӣ гурӯҳбандӣ шудаанд. Модели универсалии ташаккули шакл ба моделҳои парадигматикии шифоҳӣ тааллуқ дорад. Калимаҳо аз рӯи намудҳои ташаккул гурӯҳбандӣ мешаванд. Ҳар як намуд занҷирҳои муайяни табдили пояро ба шакли калима дорад. Тасниф аз он иборат аст, ки шаклхои калимаи калимаи тахлилшуда ба даст оварда, ба яке аз намудхое мансубанд, ки бо усули якхелаи ба даст овардани шаклхои калимай, яъне, занҷирбандии табдил, ё эҷоди як навъи нав. Мақолаҳо ба навъҳои калимаҳои тоҷикӣ, қисмҳои зерини нутқ ҷудо мешаванд: исм – 5 намуд ва 12 зергурӯҳ, феъл – 9 намуд ва 2 зергурӯҳ, сифат – 5 намуд ва 2 зергурӯҳ ва ҷонишини – 5 намуд. Дар айни замон калимахои хиссахои бокимондаи нутки забони точикй тасниф карда шудаанд. Таснифот дар асоси натичахои илмии ба даст овардаи З.Д. Усмонов ва Г.М. Довудов. Саҳми назарраси З.Д. Усмонов дар ташаккули асосхои фундаменталии коркарди автоматии матн дар забони точикй, ба муомилоти илмй чорй намудани чунин мафхумхои нав ба монанди αβ-кодировка ва γ-классификатор, ки натичахои халли масъалахои коркарди матнро зиёд мекунанд. Вай шогирдони боистеъдодеро ба воя расонд, ки коркарди матни автоматиро инкишоф медиханд.
Калидвожаҳо
коркарди автоматии матн, таҳлил ва синтези морфологии мошинӣ, модели ташаккул, гурӯҳбандии калимаҳо, тавлиди шакл, шаклҳои калима
|
Забон тоҷикӣ |
|
Намуд техникӣ |
|
Сол 2022 |
|
Саҳифа 12-13 |
Рӯйхати адабиётҳои истифодашуда
1. Мадибрагимов Н.Ш., Пруцков А.В. Исследование типов формообразования слов таджикского языка // Прикладные информационные системы: проблемы моделирования, применения в развивающихся странах: материалы 3-й республик. науч.-практ. конф. – Худжанд: Худжанд. политехн. ин-т Таджик. техн. ун-та, 2022. – С. 41–45.
2. Hockett C.F. Two Models of Grammatical Description. In Word, 1954, 10 (210–31):386-399.
3. Пруцков А.В. Алгебраическое представление модели формообразования естественных языков // Cloud of Science. T. 1. № 1. С. 88-97.
4. Prutskov A.V. Algorithmic Provision of a Universal Method for Word-Form Generation and Recognition. In Automatic Documentation and Mathematical Linguistics, 2011, 45(5):232-238.
5. Пруцков А.В. Математико–алгоритмическая формализация моделей морфологического анализа и синтеза словоформ естественных языков// Cloud of Science. Т. 5. № 4. С. 729-748.
6. Мадибрагимов Н.Ш., Пруцков А.В. Классификация существительных таджикского языка для автоматической обработки текстов // Прикаспийский журнал: управление и высокие технологии. 2020. № 4 (52). С. 39-52.
7. Мадибрагимов Н.Ш., Пруцков А.В. Типы прилагательных и местоимений таджикского языка и их использование для генерации и определения словоформ // International Journal of Open Information Technologies. 2021. Т. 9. № 11. С. 85-89.
8. МадибрагимовН.Ш. Особенности машинного морфологического анализа и синтеза глаголов таджикского языка // International Journal of Open Information Technologies. 2022.
9. Арзуманов С.Д., Сангинов А. Таджикский язык. Душанбе: Маориф, 1988. 416с.
10. Довудов Г.М., Усманов З.Д. Морфологический анализ словоформ таджикского языка: монография. Душанбе: Дониш, 2015. 132 с.
Довудов Г.М. Компьютерный морфологический анализ таджикских словоформ. [Текст]: дис…..канд. техн. наук: 05.13.11: защищена 06.04.18 / Довудов Гулшан Мирбахоевич. Душанбе, 2018. 161 с.
12. Усманов З.Д. Об упорядоченном алфавитном кодировании слов естественных языков // Доклады Академии наук Республики Таджикистан. 2012. Т. 55. № 7. С. 545-548.
13. Усманов З.Д. Оценка эффективности применения -классификатора // Доклады Академии наук Республики Таджикистан. 2020. Т. 63. № 3-4. С. 172-179.
14. Косимов А.А. Определение шифра специальности с помощью символьных униграмм // Информационный обмен в междисциплинарных исследованиях: сб. тр. Всерос. науч.-практ. конф. с междунар. участием. Рязань: Рязан. гос. радиотехн. ун-т, 2022.
15. Косимов А.А. Становление компьютерной лингвистики Таджикистана. Душанбе: «Ирфон», 2021. 102 с.
Таърихи нашр
2023-10-09